Czynniki rakotwórcze w miejscu pracy

Zakład pracy, w którym spędzamy większość naszego czasu, może być źródłem różnych niesprzyjających czynników, mogących zwiększać ryzyko wystąpienia groźnych chorób, w tym także nowotworowych.

Czynniki rakotwórcze w miejscu pracy mogą prowadzić do rozwoju nowotworów szczególnie u pracowników codziennie narażonych na ich działanie. Dowiedz się, na co uważać w pracy oraz jak skutecznie przeciwdziałać negatywnemu wpływowi czynników mutagennych i co pracodawca może zrobić w tym temacie.

Substancje rakotwórcze, czyli co?

Czynniki rakotwórcze mogą zmieniać nasze DNA, powodując wady genetyczne lub zwiększając ich częstość. Wnikają do organizmu przez jedzenie, skórę i poprzez oddychanie.

Jednymi z powszechnych substancji rakotwórczych w miejscu pracy są substancje chemiczne, takie jak azbest, benzen, arsen czy formaldehyd. Pracownicy, którzy mają z nimi na co dzień bezpośredni kontakt, na przykład w przemyśle chemicznym, hutnictwie czy podczas produkcji materiałów budowlanych, są narażeni na większe ryzyko zachorowania na raka płuc, skóry czy białaczkę.

Innym czynnikiem rakotwórczym w miejscu pracy jest wystawienie na działanie promieniowania jonizującego, na przykład w branży medycznej czy energetyce jądrowej.

Dodatkowo niektóre zawody wiążą się z obcowaniem z dymem, pyłami czy gazami. Przykładami są górnictwo, przemysł metalurgiczny, przemysł petrochemiczny czy przemysł drzewny. Pracownicy tych sektorów mogą być narażeni na ryzyko zachorowania na nowotwory związane z układem oddechowym.

Szczegółowo czynniki rakotwórcze lub mutagenne zostały określone w § 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy.

Obowiązki pracodawcy a czynniki mutagenne w miejscu pracy

Pracodawcy, którzy zatrudniają pracowników w warunkach narażających ich na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, są zobowiązani zadbać o swoich pracowników w szczególny sposób. Co powinni zrobić?

• Prowadzić badania i pomiary, zgodnie z częstotliwością określoną w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. z 2011 r. Nr 33, poz. 166),
• prowadzić rejestr prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym,
• prowadzić rejestr pracowników narażonych na działanie substancji rakotwórczych i przechowywać go przez okres 40 lat po ustaniu narażenia, a w przypadku likwidacji zakładu pracy – przekazać dokumentację właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu,
• informować pracowników o opakowaniu, zbiorniku i instalacji zawierającej substancję chemiczną, mieszaninę lub czynnik o działaniu rakotwórczym lub mutagennym,
• zadbać o okresowe szkolenia pracowników,
• przekazywać wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu po rozpoczęciu działalności oraz corocznie do dnia 15 stycznia informacji o substancjach chemicznych, ich mieszaninach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym.

Substancje mutagenne w miejscu pracy – jak się przed nimi chronić

Aby skutecznie przeciwdziałać czynnikom rakotwórczym w miejscu pracy, kluczowe jest działanie zarówno pracodawców, jak i pracowników. Pracodawcy powinni zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, monitorować i kontrolować wystawienie pracowników na czynniki rakotwórcze. Ważne są także odpowiednie szkolenia z zakresu ochrony przed substancjami mutagennymi.

Dlatego ważne jest, aby pracodawca zapewniał swoim podopiecznym odpowiednie środki ochrony osobistej.  Istotne jest odpowiednie wentylowanie miejsc pracy oraz stosowanie osobistej ochrony, takiej jak maski ochronne czy kombinezony. Bezwzględnie powinno się także przestrzegać wszelkich norm bezpieczeństwa i higieny pracy.

W branży medycznej kluczową rolę odgrywa monitorowanie i kontrola dawek promieniowania, a także stosowanie odpowiednich zabezpieczeń, takich jak osłony i ubrania ochronne.

Pracownicy natomiast powinni mieć świadomość ryzyka związanego z ich miejscem pracy i przestrzegać zaleceń oraz procedur dotyczących ochrony zdrowia.

Czynniki rakotwórcze w środowisku pracy a badania

Ważnym aspektem jest także wczesne wykrywanie i monitorowanie ewentualnych zagrożeń związanych z czynnikami rakotwórczymi. Regularne profilaktyczne badania lekarskie, skierowane zwłaszcza do pracowników narażonych na te czynniki, mogą pomóc we wczesnym wykrywaniu potencjalnych schorzeń i podejmowaniu odpowiednich działań profilaktycznych.

Zmiany nowotworowe mogą ujawnić się po upływie wielu lat od chwili pierwszego narażenia na te substancje. Okres tego opóźnienia jest nazywany okresem latencji i może wynosić od kilku do nawet 40 lat.

Kluczowa świadomość pracownika

Edukacja i świadomość pracowników są bardzo istotne w walce z czynnikami rakotwórczymi w miejscu pracy. Informowanie zatrudnionych osób o potencjalnych zagrożeniach, szkolenia z zakresu bezpiecznego postępowania i ochrony zdrowia oraz promowanie właściwych praktyk higienicznych i ochrony osobistej to istotne kroki, które pomagają zminimalizować ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych.